*Av. Mehmet Şah TAŞKİN

              İfade ve sorgu, ceza muhakemesinde önemli iki ayrı kavramdır. Türk Ceza Sisteminde ifade alma, şüphelinin kolluk görevlileri veya Cumhuriyet savcısı tarafından soruşturma konusu suçla ilgili olarak dinlenmesi, sorgu ise şüpheli veya sanığın hâkim veya mahkeme tarafından soruşturma veya kovuşturma konusu suçla ilgili olarak dinlenmesi anlamına gelmektedir.

              İfade ve sorgunun belli kurallara uyularak hukuka uygun bir şekilde yapılması gerekmektedir. Aksi takdirde alınan ifade veya yapılan sorgu kayıtları hukuka aykırı delil olarak değerlendirilir.

              Şüphelinin veya sanığın ifadesinin alınmasında veya sorguya çekilmesinde uyulması gereken hususlar şunlardır:

Şüpheli veya sanığın kimliği saptanır. Şüpheli veya sanık, kimliğine ilişkin soruları doğru olarak cevaplandırmakla yükümlüdür. (Kimliğine ilişkin sorular dışında esasında hiçbir soruya cevap verilmesi zorunlu değildir. Kimliğe ilişkin sorular doğru olarak cevaplandırılmazsa duruma göre kimliğini bildirmeme kabahati oluşabilir)

Şüpheli veya sanığa yüklenen suç anlatılır.

 Müdafi seçme hakkının bulunduğu ve onun hukukî yardımından yararlanabileceği, müdafiin ifade veya sorgusunda hazır bulunabileceği, kendisine bildirilir. Müdafi seçecek durumda olmadığı ve bir müdafi yardımından faydalanmak istediği takdirde, kendisine baro tarafından bir müdafi görevlendirilir.

 Yakalanan kişinin yakınlarından istediğine yakalandığı derhâl bildirilir.

 Yüklenen suç hakkında açıklamada bulunmamasının kanunî hakkı olduğu söylenir. (Susma hakkı)

Şüpheden kurtulması için somut delillerin toplanmasını isteyebileceği hatırlatılır ve kendisi aleyhine var olan şüphe nedenlerini ortadan kaldırmak ve lehine olan hususları ileri sürmek olanağı tanınır.

İfade verenin veya sorguya çekilenin kişisel ve ekonomik durumu hakkında bilgi alınır.

İfade ve sorgu işlemlerinin kaydında, teknik imkânlardan yararlanılır.

İfade veya sorgu bir tutanağa bağlanır. Bu tutanakta aşağıda belirtilen hususlar yer alır:

 İfade alma veya sorguya çekme işleminin yapıldığı yer ve tarih.

 İfade alma veya sorguya çekme sırasında hazır bulunan kişilerin isim ve sıfatları ile ifade veren veya sorguya çekilen kişinin açık kimliği.

 İfade almanın veya sorgunun yapılmasında yukarıdaki işlemlerin yerine getirilip getirilmediği, bu işlemler yerine getirilmemiş ise nedenleri.

Tutanak içeriğinin ifade veren veya sorguya çekilen ile hazır olan müdafi tarafından okunduğu ve imzalarının alındığı.

İmzadan çekinme hâlinde bunun nedenleri.

              Yukarıda sayılan usule göre alınan ifade veya yapılan sorgu açısından yasaklanan bazı usuller söz konusudur. Kural olarak bahse konu işlemler, kişinin özgür iradesine dayalı olmalıdır. Kişi kendi özgür iradesiyle üzerine atılı suçlamaya ilişkin savunma yapmalı ve bunu engelleyici nitelikte kötü davranma, işkence, ilâç verme, yorma, aldatma, cebir veya tehditte bulunma, bazı araçları kullanma gibi bedensel veya ruhsal müdahaleler yapılmamalıdır. Aksi takdirde yasak usullerle yapılan işlemler söz konusu olur ki bu şekilde elde edilen ifadeler rıza ile verilmiş olsa da delil olarak değerlendirilemez.

              Özetlemek gerekirse, ceza muhakemesinde ifade alma ve sorgu, belli kural ve usullere göre yerine getirilmesi gereken işlemlerdir. Bu usule uyulmadığında veya yasak usullerle icra edildiğinde alınan ifadeler, rıza ile verilmiş olsa dahi delil olarak değerlendirilemeyecektir. Bundan dolayı ifade alma ve sorguya çekme işleminin, yetkili kişi ve makamlar tarafından kanunda öngörülen şekliyle yapılması gerekmektedir.

              Siz de kolluk (polis, jandarma, sahil güvenlik vs.) veya savcılık tarafından ifadeye çağrıldıysanız, haklarınızı kullanmak ve hakkınızda başlatılan adli soruşturma sürecini sağlıklı  bir şekilde yönetebilmek için profesyonel bir ceza bir avukatına başvurmanızı tavsiye etmekteyiz.

                                                                                 Saygılarımızla

                                                                 Hüner Hukuk ve Danışmanlık Bürosu

Not: Bültenimizde yer alan açıklamalar, danışmanlık veya hukuki görüş talebi doğrultusunda hazırlanmamış olup, bu manaya da gelmemektedir. Her somut olayın kendine has özellikleri bulunduğundan, buradaki bilgiler her zaman durumunuz veya dosyanız için uygun olmayabilir. Bundan dolayı detaylı bilgi ve danışmanlık almak için büromuzla bağlantı kurmanızı tavsiye ederiz. İletişim için tıklayınız.