Taksi Şoförlerinin Çalışmalarının İş Kanunu Kapsamında Olup Olmadığı Hakkında

Gündelik hayatta çalışan çoğu taksi şoförünün çalıştığı araç ve plakanın maliki olmadığı;  başka birine ait bir araçta  belli bir zaman aralığında tarifeli olarak çalıştığı bilinmektedir.

Bu taksi şoförleri söz konusu araçlarda ücretli ve tam süreli olarak çalışması sebebiyle 4/a kapsamında sigortalı sayılmakta ve sigorta primleri çalıştıkları taksi  sahipleri tarafından ödenmektedir.

Ancak uygulamada çalışan her taksi şoförünün çalışma usulleri sebebiyle, plaka sahibiyle taksi şoförü arasında bir işçi-işveren ilişkisinin varlığını kabul etmek mümkün değildir.   

İş sözleşmeleri bir tarafın (işçi) bağımlı olarak iş görmeyi, diğer tarafın (işveren) da ücret ödemeyi üstlenmesinden oluşan sözleşmedir. Bu bağlamda değerlendirildiğinde iş akdini diğer akitlerden ayıran en önemli unsur bağımlılık unsurudur. Bağımlılık unsurunu açmak gerekirse; İşçi işgörme edimini işverenin gözetim ve denetimi altında, onun vereceği talimatlar doğrultusunda yerine getirir. Başka bir deyişle işçi, işverenin yönetim, denetim ve gözetimi altında aralarında kabul edilebilir bir hiyerarşinin var olduğu bir ilişkide belli bir ücret karşılığında işverenin menfaatine çalışmasıdır.

 İşçi iş görme edimini yerine getirirken, işverenin çalışma yeri, saatleri ve çalışma biçimi konularında vereceği talimatlara uyma yükümlülüğü mevcut olup bu durum, işçinin işverene kişisel bağımlılığını ortaya koymaktadır.

İşçi iş görme ediminin karşılığında işveren tarafından belli ya da belirlenebilir bir ücreti hak eder. Bu ücret işverence bilinen ya da öngörülebilen bir bedel olması gerekmektedir. İşçinin iş görme edimi ve iş görme eyleminin devamlılığı işveren menfaatine hizmet etme zorunluluğu bulunmakta, aradaki ilişki kapsamında işçinin iş görme edimini yapmaması durumunda işverenin menfaatlerinin halel görmesi gerekmektedir.

Ancak uygulamada çoğu taksi şoförü, yukarıda saydığımız işçi- işveren ilişkisi kapsamında çalışmamakta ve çalışma usulleri iş sözleşmesinin unsurlarını barındırmamaktadır. Uygulamada taksi şoförleri, aylık veya gündelik  belli bir  bedelin plaka sahibine verilmesi karşılığında,  aracın bütün semerelerinden faydalanmaktadırlar.

Araç/Plaka sahibi belli bir bedel karşılığında aracı taksi şoförüne teslim etmekte, taksi şoförünün ne şekilde çalıştığına karışmamaktadır.

Dolayısıyla her ne kadar taksi şoförünün sigorta primleri araç sahibi tarafından yatırılmış olsa da; araç sahibi ile taksi şoförü arasında, İş Kanunu kapsamında bir işçi-işveren ilişkisi değil; Borçlar Kanunu kapsamında Hasılat kirası ilişkisi mevcuttur. Taksi şoförleriyle plaka sahipleri arasında iş sözleşmesinin gerekli unsurları mevcut değildir. Taraflar arasında bağlılık, emir talimat hiyerarşi ilişkisi olmadığı gibi şoför plaka sahibinin yönetim, denetim ve gözetimi altında değildir. Taksi şoförü ödemesi gereken kira bedelini ödediği müddetçe hiçbir emre hiçbir talimata uyma zorunluluğu yoktur. İstediği vakitte istediği şekilde çalışabilir ve bunun için kimseye hesap verme zorunluğu bulunmamaktadır. Bu husus iş sözleşmesinin olmazsa olmaz unsurlarından bir diğeri olan ücret ilişkisini de tamamen ortadan kaldırmaktadır. Tam aksi bir durumla uygulamanın genelinde taraflar arasında belli bir ücret verme zorunluluğu, taksi şoförlerinin borcu olmaktadır.

Tüm bu sebeplerle anlatıldığı üzere hasılat kirası ilişkisiyle çalışan taksi şoförlerinin plaka sahipleri tarafından sigorta primlerinin yatırılmış olması; plaka sahipleriyle aralarında var olan ilişkinin de İş Kanunu kapsamına girdiğini göstermemektedir.  Nitekim taksi şoförünün kazanımı gündelik hasılatıdır ve bu rakamın ne olduğu ne kadar olduğu, ne şekilde hangi saatlerde çalıştığı plaka sahibine ilgilendirmediği gibi; çalışması plaka sahibinin menfaatine de hizmet etmemektedir. Dolayısıyla taraflar arasında bir iş akdinin kurulduğundan bahsetmek olanaksızdır.

Ancak günlük çalışma hayatında nadiren de olsa yukarıda bahsettiğimiz iş sözleşmesi unsurlarının tamamını barındıran, belli bir maaş karşılığında plaka sahibinin menfaatine çalışan taksi şoförleri vardır. Bu şoförlerin ise araç sahibiyle ilişkisinin İş Kanunu kapsamında değerlendirileceği açık ve nettir.

Hüner Hukuk ve Danışmanlık Bürosu

Saygılarımızla

Not: Bültenimizde yer alan açıklamalar, danışmanlık veya hukuki görüş talebi doğrultusunda hazırlanmamış olup, bu manaya da gelmemektedir. Her somut olayın kendine has özellikleri bulunduğundan, buradaki bilgiler her zaman durumunuz veya dosyanız için uygun olmayabilir. Bundan dolayı detaylı bilgi ve danışmanlık almak için büromuzla bağlantı kurmanızı tavsiye ederiz.